Als jij luistert, hoor je dan wat er daadwerkelijk wordt gezegd? Of sta je vooral te popelen om jouw eigen zegje te doen? In dat laatste geval ben je zeker niet de enige. Maar toch is oprecht luisteren een fantastische manier om méér te bereiken zónder harder te werken. Zeker in snel veranderende situaties, waar vernieuwing en leren cruciaal zijn.

Denk maar eens terug aan een moment waarop iemand echt naar jou luisterde. Wat gebeurde er toen? Waarschijnlijk liet je méér van jezelf zien. Verliep de samenwerking makkelijker. Werden er sneller nieuwe kansen en oplossingen zichtbaar. Dat laat zien dat luisteren meer is dan simpelweg je mond houden. Het is tussen de regels door horen wat er nog méér speelt. Bouwen aan een relatie. En: de ander helpen om gedachten te formuleren en ordenen.

Otto Scharmer, die je misschien kent van Theory U, onderscheidt vier niveaus van luisteren: downloaden, feitelijk luisteren, empatisch luisteren en generatief luisteren. Elk hebben ze een ander resultaat.

Downloaden, de naam zegt het al, is slechts het her-activeren van eerdere meningen of informatie. Je hoort niet echt wat er wordt gezegd. Nieuwe feiten dringen niet door. Stel je hebt het druk. Je probeert nog vlug een aantal dingen gedaan te krijgen voor een vergadering. Er klopt een collega bij je aan, laten we hem Jan noemen. Jan leunt altijd sterk op jouw begeleiding: té sterk vind je eigenlijk. Pfft… denk je. Na een minuut of wat, onderbreek je hem: ‘Het komt nu niet goed uit; morgen heb ik tijd’. Jan druipt af, maar zonder dat je de nieuwe informatie hoorde, die je zo goed had kunnen gebruiken in je vergadering.

Het tweede niveau is Feitelijk luisteren. Hierbij observeer je heel precies de boodschap. Je staat open voor nieuwe feiten en oplossingen. Grote kans dat je in het voorbeeld van Jan dan wél de nuttige bijdrage had gehoord.

Dan het derde niveau, dat is Empatisch luisteren. Luisteren met een open hart. In complexere situaties helpt het om te luisteren vanuit het perspectief van de ander. Daar hoor je namelijk niet alleen de letterlijke woorden, maar ervaar je ook de betekenis van zijn of haar standpunt. Stel dat onze Jan zijn boodschap niet goed onder woorden had gebracht, doordat hij gespannen was. Door empatisch te luisteren had je kunnen horen dat er iets niet in de haak was. Je had hem met de juiste vragen kunnen helpen zijn stress beter te hanteren.

Generatief luisteren tot slot, dat gaat nog een stapje verder. En nu wordt het interessant als je je beweegt in een snel veranderende context waar leren van belang is. Wat generatief luisteren is namelijk zo diep luisteren, dat je oppikt waar de situatie naartoe wil. Denk maar eens terug aan die ene leraar of mentor die jou liet zien dat je tot veel méér in staat was dan je dacht. Hij of zij merkte op wat jouw volgende stap was. Dat bleek een uitnodiging aan een nieuwe versie van jezelf om tevoorschijn te komen. Deze vorm van luisteren helpt een individu of groep dus om te groeien. Daarmee is het een cruciale vaardigheid voor leraren, leiders, coaches of ouders. Jan zou door generatief luisteren misschien wel hebben ervaren dat hij jou eigenlijk niet meer nodig had als steunpilaar. Waardoor hij zelfverzekerder en zelfstandiger was geworden. En dat was goed geweest voor jullie beide.

De manier waarop je luistert bepaalt dus wat je hoort. En juist in een complexe VUCA omgeving helpt diep luisteren om snel tot de kern te komen en te leren. Dat doet ook denken aan een uitspraak van wetenschapper Max Planck:Als je de manier waarop je naar de dingen kijkt verandert, dan veranderen de dingen waarnaar je kijkt.En dat besef is goud waard als je je niet gek wilt laten maken in de turbulentie van een complexe werkomgeving.

Dit was de laatste blog in de serie navigeren bij complexiteit op de werkvloer. Nog niet verzadigd? Kijk eens bij het Complexiteitslab.