De enige constante is verandering. Dat is niet alleen een boeddhistische wijsheid, maar anno 2021 voelbaar voor iedereen. Turbulentie en snelle verandering zijn misschien wel het nieuwe normaal. En dat is best ongemakkelijk. Stiekem houden we als mens juist van overzicht, stabiliteit en voorspelbaarheid. Als dat er niet is, lijkt het alsof je geen vaste grond onder je voeten hebt. Ongemakkelijk dus.

En wat doe je dan? Hoe navigeer je? Hoe blijf je niet alleen overeind, maar lever je daarnaast ook nog een zinvolle bijdrage in je werk of leven? Of faciliteer je zelfs doorbraken of groei? Simpelweg harder rennen, het tempo en de druk opvoeren, helpen vaak niet. Ontkennen dan? Ook al geen duurzame oplossing. We moeten komen met iets beters! Daarover straks meer.

Maar eerst eens even terug naar die onvoorspelbaarheid en verandering. Een veel gehoorde term daarvoor is VUCA. Dat is een acroniem dat staat voor Volatile Uncertain Complex & Ambiguous. Het werd voor het eerst gebruikt in een Amerikaanse legeropleiding om de mondiale betrekkingen te beschrijven na de koude oorlog. En daarna werd het een populaire term in organisaties. Werk wordt immers steeds minder voorspelbaar en doorzichtig.

Die vier kenmerken -volatiel, onzeker, complex en ambigue- maken situaties minder kenbaar. Daarmee bedoel ik dat ze minder makkelijk te begrijpen zijn voor ons. Met het denkende deel van ons brein, kunnen we er simpelweg geen vat op krijgen. En mocht je het al snappen, dan verandert het alweer. Werken in een VUCA omgeving, betekent dus dat we vaker varen in dichte mist. En dat we het antwoord op sommige vragen niet kunnen weten. En dat is misschien even wennen, zeker als anderen altijd naar jou kijken voor het juiste antwoord.

Niet zo gek ook dat wendbaarheid en aanpassingsvermogen de nieuwe toverwoorden zijn. Strategisch leiderschap in een veranderlijke wereld vraagt meer dan scherpe vijf jaren plannen. Dat zagen we ook tijdens de corona-crisis. Een vaste planmatige aanpak om de pandemie tegen te gaan had de plank behoorlijk misgeslagen. Het had geen ruimte gelaten voor de manier waarop medische, sociale, logistieke en economische factoren op elkaar ingrijpen. Of stel je bouwt aan een ontwikkelgerichte werkcultuur. Het is dan onmogelijk om van tevoren alle processen in beeld te hebben die het resultaat bepalen.

Wendbaar zijn en constant aanpassen dus. Maar voordat je je vol overtuiging stort op agile werken, wel even één check uitvoeren. Is er echt sprake is van complexiteit? Of gewoon van een ouderwets lineair, zichtbaar en dus kenbaar vraagstuk. Dan is klassiek slim nadenken genoeg. Bijvoorbeeld als je wilt weten welke ingrediënten je nodig hebt om appeltjesgroene verf te mengen. Of als je wilt voldoen aan Europese wetgeving. Nou dan huur je gewoon je oude vertrouwde expert in. Of gebruik je je gezonde verstand.

Maar even terug naar die complexiteit. Waar in jouw werk of leven zijn situaties zo ondoorzichtig en gelaagd dat je er minder grip op hebt dan je zou willen? Waar kom jij VUCA omstandigheden tegen?

En ben jij dan zo iemand die daar van nature prima mee omgaat? Iemand die niet op de kast te krijgen is? Iemand die vol vertrouwen stappen zet, die dan ook nog de juiste blijken te zijn? Of ben je zoals veel van ons en worstel je op z’n tijd behoorlijk. Misschien realiseer je je wel dat je iets anders uit de kast moeten halen, maar wat dan?